27 Ekim 1922 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk Bursa’da Öğretmenlere “Ordularımızın bu güne kadar kazanmış olduğu zaferler yalnızca eğitim ordusunun zeminini hazırlamıştır. Gerçek zaferi kuşaklarımıza gerekli eğitimi vererek siz kazanacak ve koruyacaksınız. Çocuklarımızı ve geleceğimizi ellerinize emanet ediyoruz çünkü bu savaşlarının sebeplerini, anlamını ve nelere mal olduğunu çok iyi bilen sizlere yürekten güveniyoruz.” sözleriyle seslenmişti.

Türk tarihinin en önemli kırılma noktası Cumhuriyet’in ilanıyla gerçekleşmiştir. Yunus Nadi beyin İstiklal savaşı hatıralarında bahsettiği 28 Ekim günü Mustafa Kemal “Efendiler yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz” demesiyle sadece bu kırılma gerçekleşmiyor. 1880 kuşağının en fazla etkilendiği camia Yeni Osmanlı’lar olmuştur. Yeni Osmanlı fikrini destekleyenler içerisinde Ziya paşa ve Namık Kemal Cumhuriyet rejimini konu edinen yazılar kaleme almakta ve Hakimiyet-i Milliye fikrini tartışmaktadır.(1) Bu tartışmalar 2. meşrutiyete kadar yükselerek devam etmiştir. Keza padişahın 1908 yılında mecliste alınan kararla tahttan indirilip yerine başka padişahın geçirilmesi ve 1909 yılında Kanuni Esasi’de 20’ye yakın maddenin değiştirilerek meclisin ön plana çıkarılması şeklen Cumhuriyet’i anımsatmaktadır.

16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un işgal edilerek Meclisi Mebusan’ın görevine son verilmesiyle Ankara’da Hükümet kurma çalışmaları son aşamaya gelmiş ve 23 Nisan 1920’de TBMM görevine başlamıştır. 29 Ekim 1923 Günü Cumhuriyet ilan edilirken Milletvekili sayısı 287 kişiden oluşuyordu. Cumhuriyet’in ilanı sırasında mecliste 158 Milletvekili bulunuyor ve oy birliği ile Cumhuriyet rejimi kabul ediliyor. 287 vekil içerisinde görevli olanlar dışında oylamaya 45-50 arasında milletvekili sorumluluk almamak adına katılım sağlamıyor. Haliyle Cumhuriyetin ilanı 287 vekilin tamamının katılımıyla değil 29 Ekim tarihinde mecliste bulunan 158 vekilin oy birliğiyle kabul edilmiştir.(2) Abdurrahman Şeref bey Meclis kürsüsünde 23 Nisan’da doğan çocuğun adını şimdi koyuyoruz demiştir. Bu ifade İstiklali uğruna fedakârca çırpınan millet ruhunun görkemli bir ihtişamı, milli iradenin muhteşem bir eseridir. Milli mücadele bazı tarihçilere göre 16 Mart 1920’de birçok tarihçinin bakış açısına göre 30 Ekim 1918’de Mondros mütarekesiyle başlamıştır. Devletimizin bağımsızlığı, kutsal vatan topraklarının bölünmez bütünlüğü, ulusumuzun birlik, huzur ve can güvenliği içerisinde yaşayabilmesi için genç, yaşlı, kadın ve erkek vatan evlatları hayatlarını feda etmiş ve büyük bedeller ödenerek Cumhuriyet rejimine geçilmiştir.

Cumhuriyet bir Millileşme adımını beraberinde getirir. Kısa bir örnekle Millileşme adımı şöyle izah edilebilir. 1956 yılından itibaren Osmanlı’da demir yollu kullanılmaya başlar ve 3500 km civarında bir demiryolu hattı bulunur. Bu demiryollarının işletmeciliği %95 oranında yabancıların elindedir. Osmanlı devleti demiryollarının 5 km sağ ve 5 km sol kanadını yer altı kaynakları dahil olmak üzere demiryolunu işleten firmalara tahsis etmiştir. Mevkii’sine göre bu alan 20 km’ye kadar uzanan hatlara sahiptir. Osmanlı devletinin demiryoluna harcayacak bütçesi kısıtlıdır ve bu yöntem tercih edilerek demiryolu inşa edilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte devlet demiryollarının ödemesini yaparak satın almış ve yaklaşık 4000 km yeni demir yolu inşasını 15 yılda tamamlamıştır.

Ordularımız bugüne kadar 108 savaşa girmiş ve takribi 275 yıl boyunca savaş meydanlarında kan ve gözyaşı dökmüştür. Size 275 yıllık bu savaşların kırılma anı olan Cumhuriyet’e giden yolun anlatıldığı Anadolu’daki Türk İstiklal mücadelesini konu alan, günümüzde dahi benzer kalitede bir alternatifinin yapılamadığı 1994 yapımı Kurtuluş belgeselini izlemenizi öneriyorum.

Kaynaklar

1. Kadir Kasalak – Cumhuriyetin Fikir Öncüleri https://dergipark.org.tr/tr/download/article-
2. Cumhuriyet’in İlanı file/117944https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cumhuriyetin-ilani/
3. Osmanlı İmparatorluğundan günümüze demiryollarının gelişimi http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/44468.pdf